Ҳозирги кунда ижтимоий тармоқ воситаларида мазҳаб ҳақида турли фикрлар юритилмоқда. Шунинг учун бу борада кенгроқ тўхталиб ўтсак. “Мазҳаб” сўзи араб тилидаги “заҳаба” феълидан олинган бўлиб, ўзбекчада “йўл” деган маънони ифода этади. Истилоҳда эса ижтиҳод йўлига кўра далилларга асосланиб фиқҳий ҳукмлар жорий қилишдир. Қисқача қилиб айтганда эса тўртта фиқҳий мазҳаб имомларининг йўлларидир.
فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
Фикримизнинг далили, Аллоҳ таолонинг “Агар билмайдиган бўлсангиз, зикр аҳлларидан сўрангиз”[1], деган. Бундан ҳар бир соҳанинг мутахасиссига мурожаат этиш, хусусан дин ишларида асрлар давомида шаклланган ва асосланган, аниқ йўлдаги-мазҳабдаги олимдан саволллар сўраш керак эканлиги билинади. Уламолар бу оятни етук мужтаҳид олимга тақлид (эргашиб) қилиши кераклигига биринчи далил ўлароқ келтирадилар.
Тўрт мазҳабдан бирини маҳкам тутиш вожиб саналади. Ҳатто Муҳаммад Саид Рамазон Бутий ҳазратлари: “Мазҳабсизлик диндан чиқишга олиб борадиган кўприкдир”, деганлар.
Имом Шофеий ўзларининг “Рисола”ларида шундай ёзадилар: “Аллоҳ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан сўнг ҳеч кимга ўзидан олдин ўтиб кетганларнинг илмига, Китоб, Суннат, Ижмоъ, саҳобаларнинг сўзлари ва мен юқорида айтиб ўтганим Қиёсга асосланмайдиган бўлса, гапириш ҳуқуқини берган эмас”.
Абу Амр ибн Салоҳ шундай дейди: “Шофеъийларнинг Мовароуннаҳрдаги имоми Абу Абдуллоҳ Ҳалиймий ва “Баҳр ул мазҳаб” муаллифи қози Абулмуҳсин Равёний ва бошқалар муқаллиднинг ўзи муқаллид бўлган масалада одамларга фатво беришлиги мумкин эмас, деган тўхтамга келганлар”.
…Ҳақиқатни айтганда, динда иқтидо қилинадиган имомларнинг барчаси мустақийм ҳидоятдадирлар[2].
…Хулоса килиб айтиладиган бўлса, бу замонда бир мазҳабга эргашиш вожибдир. Оммий бўладими, фақиҳ бўладими, мазҳабдан-мазҳабга ўтиб юравериши мутлақо ман қилинади[3]… Аллома Зафар Аҳмад Усмонийнинг «Эълоус-сунан» номли китобидан қудрати етмаган ишни юклатилган бўлади. Шариатда эса, бундай қилиш жоиз эмас. Зотан, Аллоҳ таоло айтади:
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا
«Аллоҳ ҳеч бир жонни тоқатидан ташқари нарсага таклиф қилмас» (Бақара: 286).
Давоми бор…
Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти
3
-босқич талабаси Ҳ. Абдусаломов
[1] [1] Ваҳба Зуҳайлий. Ал-Фиқҳул исламий ва адиллатуҳу. 1-жуз. 42-бет. Дамашқ: Дорул фикр, 2001 й. (Наҳл, 43),
[2] Аллома Зафар Аҳмад Усмони. Эълоус-сунан. Идоратул Қуръан ва улумул исламия. Карачи. 2009. Ж. 20. –Б 290
[3] Аллома Зафар Аҳмад Усмони. Эълоус-сунан. Идоратул Қуръан ва улумул исламия. Карачи. 2009. Ж. 20. –Б 195
