Урва ибн Зубайр
Урва ибн Зубайр Мадинадан Мисрга кўчиб борадилар ва у ерда етти йил истиқомат қиладилар. Балозурий Урва раҳматуллоҳи алайҳни шундай деганларини ривоят қилганлар: “Мисрда етти йил яшадим ва у ерда уйландим. У ернинг аҳолиси ниҳоятда тиришқоқ эканликларини кўрдим. Уларга ортиқча солиқ юки юкланган . Уни Амр ибн Ос фатҳ этганлар.”
Ҳишом ибн Урва у зотнинг оёқлари кесилиши ва ўғиллари Муҳаммаднинг ўлими тўғрисида қуйидагиларни ривоят қилганлар: “Урва оёқлари касал бўлганда Валид ибн Абдулмаликнинг ҳузурига келдилар. Унга уни кесиш керак дейилди. У мендан бир қисмим кесилишини ҳоҳламайман деди. Лекин кўп ўтмай яра тиззагача борди. Унга тиззадан кўтарилса, касаллик туфайли ўлиши мумкинлиги айтилди. Шунда оёғини кесдирди. Оёғи кесилганда ҳатто юзи буришмади. Оёғи кесилишидан олдин унга дори берилса оғриқни сезмаслигини айтишди. У зот эса: “Бу дорига мени иҳтиёжим йўқ…”, дедилар.
Шу пайтда ўғиллари Муҳаммад ибн Урва Валид ибн Абдулмаликнинг отхонасида йиқилиб вафот этади. Шунда бир киши Урвага таъзия билдириб келади. Урва унга агар оёғим учун таъзия билдираётган бўлсанг унинг борасида Аллоҳдан умидворман дейдилар. У одам йўқ ўғлингиз Муҳаммад борасида таъзиям дейди. У зот ўғлимга нима бўлди дейдилар. У хабарини беради. Урва: “Эй Аллоҳим бир аъзомни олдинг ва қолганларини қолдирдинг. Бир ўғлимни олдинг бошқа фарзандларимни қолдирдинг. Албатта сен олсанг қолдирувчисан. Агар имтиҳон қилсанг кечирувчисан”, дейдилар. Ийсо ибн Талҳа Урва ибн Зубайр оёқлари кесилиб Валиднинг ҳузуридан қайтганларида олдиларига таъзия учун келадилар. Урва ўғилларининг бирига: “Оёғимни оч, кўрайчи!” дейдилар. Ийсо Урвага: “Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун”, Эй Абу Абдуллоҳ, албатта Аллоҳ бизнинг сизга муҳтож бўлганимизни қолдирибди: фикрингизни, илмингизни”, деди. Урва Ийсога: “Ҳеч ким оёғим учун сизчалик таъзия билдирмаган эди”, дедилар.
Урва ибн Зубайр раҳматуллоҳи алайҳ 94 ҳижрий йилда вафот этганлар. Урва раҳматуллоҳи алайҳ Мадинанинг етти фақиҳларидан бири бўлганлар. У зот ислом тарихи ҳақидаги хабарларни ота-оналари Зубайр розияллоҳу анҳу ва Асмо бинту Абу Бакр розияллоҳу анҳодан, холалари Оиша розияллоҳу анҳо ва бошқа саҳобалардан жамлаганлар. Ҳадис илмида ҳам пешқадамликлари билан машҳур бўлганлар. Шогирдларга ушбу маълумотлардан таълим бериш билан бирга, ислом тарихининг илк босқичларини тўплаб ёзиб борганлар. У зотнинг маълумотлари бизгача Ибн Исҳоқ, ал-Воқидий ва Табарийлар орқали етиб келган. Халифа Абдулмаликка ёзган рисолалари Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётлари ёритиб берилган энг қадимий ёзма манбалардан бири бўлиши билан бирга арабларнинг энг қадимий насрий тарихини ёритиб беради. Бизга у зотнинг сийратга бағишланган бирор китоблари етиб келмаган бўлсада, сийрат ва мағозийга тегишли ҳадисларни жамлашда алоҳида ўринлари бўлган. Ўғиллари Ҳишом айтадилар: Урва (раҳматуллоҳи алайҳи) бирор нарсани ўз фикридан гапирмас, балки ҳадисга суяниб гапирар эдилар ва шеъриятни яхши кўрар эдилар.
